Sáng 12/5/2025 tại Hội trường tầng 2 Viện Văn học (20 Lý Thái Tổ, Hoàn Kiếm, Hà Nội) đã diễn ra Tọa đàm Kỷ niệm 100 năm ngày sinh Nhà thơ Hoàng Trung Thông (5/5/1925 – 5/5/2025). TS. Nguyễn Huy Bỉnh (Phó Viện trưởng phụ trách Viện Văn học) và TS. Đỗ Hải Ninh (Phó trưởng phòng Văn học Việt Nam Cận – Hiện đại) chủ trì Tọa đàm. Tham dự Tọa đàm có nhiều nhà khoa học của Viện Văn học đã nghỉ chế độ, những người đã có thời gian dài công tác cùng thời với Nhà thơ Hoàng Trung Thông; các nguyên lãnh đạo Viện Văn học; đại diện gia đình nhà thơ (các con gái Hoàng Bích Hà, Hoàng Bích Liên, con trai Hoàng Phượng Vỹ và con rể của nhà thơ); các cơ quan báo chí cùng các nhà khoa học đang công tác tại Viện Văn học; các độc giả, nhà nghiên cứu, nhà thơ ngoài Viện..
Mở đầu Tọa đàm, TS. Nguyễn Huy Bỉnh phát biểu chào mừng, trình bày tham luận giới thiệu khái quát về cuộc đời và sự nghiệp của Nhà thơ Hoàng Trung Thông. Tọa đàm tiếp tục với các tham luận khoa học và các thảo luận, trao đổi. GS. Phong Lê (Viện Văn học) trình bày báo cáo “Hoàng Trung Thông: Từ “Vỡ đất” đến “Mời trăng”; PGS. TS. Mai Hương (Viện Văn học) trình bày tham luận “Nhớ về nhà thơ – Viện trưởng Hoàng Trung Thông”; Nhà nghiên cứu Lại Nguyên Ân (Hội Nhà văn Việt Nam) trình bày tham luận “Khía cạnh nhà phê bình ở một nhà thơ” và TS. Đỗ Hải Ninh (Viện Văn học) trình bày báo cáo “Thơ Hoàng Trung Thông – bài ca cuộc sống”. Hầu hết các nhà khoa học trình bày báo cáo có thời gian dài gắn bó và làm việc cùng nhà thơ Hoàng Trung Thông. Trước khi trình bày các nội dung về sự nghiệp sáng tác của Hoàng Trung Thông, các nhà khoa học đều nhấn mạnh đến vai trò Viện trưởng của nhà thơ, khẳng định dù là một nhà thơ có sáng tác đều đặn, nhưng ông đã làm rất tốt vai trò của viện trưởng một viện nghiên cứu, vừa quản lý hoạt động khoa học của Viện, vừa đảm bảo hoạt động của Tạp chí Nghiên cứu Văn học, vừa đào tạo cán bộ trẻ cho Viện.
Trong báo cáo của mình GS Phong Lê nhấn mạnh hai mạch thơ chủ đạo của Hoàng Trung Thông, đó là mạch thơ về tình người tình đời và mạch thơ say, thơ trăng. Ở mạch thơ về tình người tình đời, GS khẳng định tên tuổi của Hoàng Trung Thông sánh ngang với Tố Hữu, Chế Lan Viên, Huy Cận, những nhà thơ lớn nhất đương thời. Với Hoàng Trung Thông thơ và rượu luôn song hành cùng nhau, và đó có lẽ cũng là một chất men làm nên sự hấp dẫn của thơ ông, đặc biệt làm nên mạch thơ say, thơ trăng của ông. Nhà nghiên cứu PGS.TS. Mai Hương thì bao quát sự nghiệp của Nhà thơ Hoàng Trung Thông ở cả 3 phương diện: nhà thơ, nhà phê bình và dịch giả. Ở vai trò nhà thơ, nhà nghiên cứu giới thiệu mảng thơ đả kích, trào phúng của Hoàng Trung Thông (bút danh Bút Châm) bên cạnh mảng thơ trữ tình. Nữ PGS đặc biệt khẳng định với tập thơ cuối cùng Mời trăng, Hoàng Trung Thông là người tiên phong đổi mới thơ hiện đại khi ông trở về với chính mình, khơi vào mạch sâu trong tâm hồn con người, sự cô đơn bản thể, nỗi buồn của tuổi già, nỗi buồn thế sự… Nhà nghiên cứu Lại Nguyên Ân có cái nhìn khách quan hơn nữa khi phát biểu về Hoàng Trung Thông. Ông khẳng định Hoàng Trung Thông là một nhà thơ của thời kỳ CNXH, là một cán bộ lãnh đạo văn nghệ xuất sắc, một trong những cán bộ chủ chốt của Đảng trong lĩnh vực văn hóa văn nghệ. Ông cũng nhấn mạnh, riêng với thơ ca, Hoàng Trung Thông xứng đáng có một vị trí trong lịch sử văn học của thời đại mình. TS. Đỗ Hải Ninh đã đọc thơ Hoàng Trung Thông từ góc nhìn của lý thuyết đương đại – lý thuyết phê bình sinh thái và khẳng định, dù có một số bài thơ mang phản đề sinh thái như tác phẩm Bài ca vỡ đất nhưng thơ Hoàng Trung Thông có rất nhiều tác phẩm ca tụng thiên nhiên, “ca tụng” sinh thái. Bên cạnh đó, TS. Đỗ Hải Ninh khẳng định thơ Hoàng Trung Thông thực sự có giá trị riêng trong lịch sử văn học Việt Nam chứ không phải là một hình thức thơ tuyên truyền đơn thuần.
Trong phần Thảo luận, các nhà nghiên cứu đều bày tỏ thêm những khía cạnh thú vị về Nhà thơ – chủ thể sáng tạo Hoàng Trung Thông và con người đời thường của nhà thơ khi ông còn là Viện trưởng Viện Văn học. Từ những câu chuyện của PGS.TS. Trần Thị Băng Thanh, PGS.TS. Đào Tuấn Ảnh, PGS.TS. Đinh Thị Minh Hằng, Nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên, PGS.TS. Nguyễn Đăng Điệp, nhà phê bình Ngô Thảo nhà thơ Hoàng Trung Thông hiện lên là một vị viện trưởng của dân, vì dân, dễ gần; một học giả am hiểu Đông Tây kim cổ. Nhà nghiên cứu Đào Tuấn Ảnh và Nguyễn Đăng Điệp nhận định, vấn đề quan trọng nhất khi nghiên cứu Hoàng Trung Thông vẫn là trả lời câu hỏi “Hoàng Trung Thông là ai?”. Trong khi PGS Nguyễn Đăng Điệp cho rằng đóng góp lớn nhất và bản thể của Hoàng Trung Thông là nhà thơ thì PGS Đào Tuấn Ảnh khẳng định câu trả lời đầy đủ nhất là “trong Hoàng Trung Thông có ba con người: một nhà lãnh đạo vì dân, một người luôn quan tâm đến thế hệ trẻ và một người mang trong mình sự mâu thuẫn giữa con người thực sự – người sáng tác và con người làm công tác quản lý”. PGS.TS. Nguyễn Đăng Điệp còn khẳng định Hoàng Trung Thông là một nhà lãnh đạo có khí chất. PGS học hỏi được ở nhà thơ Hoàng Trung Thông phong cách lãnh đạo đối với các nhà khoa học: “Lãnh đạo các nhà khoa học bản chất là không lãnh đạo gì, hãy để cho các nhà khoa học có không gian tự do sáng tạo”.
Sau những báo cáo và thảo luận sôi nổi, TS. Nguyễn Huy Bỉnh – Chủ trì Tọa đàm, tổng kết, đánh giá cao những báo cáo khoa học và sự trao đổi thảo luận về Nhà thơ Hoàng Trung Thông, đặc biệt những tình cảm của các cán bộ nghiên cứu, các nhà khoa học với nhà thơ Hoàng Trung Thông. Đại diện gia đình Nhà thơ Hoàng Trung Thông, cô Hoàng Thị Bích Hà phát biểu cảm ơn với tình cảm trân trọng. Tọa đàm kết thúc lúc 11h05.
[Nguồn: Viện Văn học. Người thực hiện bản tin: TS. Đỗ Thị Hường]
